Słowo „psychoterapia” wywodzi się z dwóch greckich określeń psyche (dusza) i therapein (leczyć). W potocznym ujęciu, psychoterapia bywa traktowana jako pewien rodzaj rozmowy przeprowadzanej przez wykwalifikowaną osobę, jako dawanie rad, wspieranie, pocieszanie, uspokajanie, podtrzymywanie na duchu tego, kto nie potrafi uporać się ze swoimi kłopotami. Ma na celu złagodzić trudności człowieka. W szerokim sensie, psychoterapia jest ujmowana jako ta dziedzina kultury, która skupia w sobie najogólniejsze pytania dotyczące natury ludzkiej, zdrowia i choroby człowieka oraz koncentruje się na cierpiącej, poszukującej pomocy jednostce.
W znaczeniu węższym, pojęcie psychoterapia ujmowane jest przez specjalistów jako specjalistyczna metoda leczenia, która polega na intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych. W psychoterapii wykorzystywana jest wiedza teoretyczna i umiejętności psychoterapeuty w procesie niesienia pomocy głównie osobom z zaburzeniami neurotycznymi, osobowości, zaburzeniami psychosomatycznymi, lękowymi itd. W psychoterapii związek, który powstaje między pacjentem a psychoterapeutą, jest często wykorzystywany w zamierzony sposób, jako podstawowy środek leczenia. Jako zasadniczy cel psychoterapii traktuje się rozwój osobowości, zdrowie psychiczne oraz usuwanie chorobowych objawów pacjenta.
Każda osoba, która chce uzyskać pomoc, powinna wiedzieć, że należy zwrócić się do wykwalifikowanego specjalisty. Polskie Towarzystwo Psychiatryczne przyznaje członkom Naukowej Sekcji Psychoterapii spełniającym określone kryteria certyfikaty i – analogicznie – członkowie Sekcji Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, otrzymują certyfikaty psychoterapeuty. Te certyfikaty mogą zdobyć tylko osoby, które po otrzymaniu dyplomu (głównie psychologa lub lekarza), przeszły specjalistyczne szkolenia w zakresie psychoterapii. Szkolenie takie obejmuje trzy formy kształcenia:
- Szkolenie dydaktyczne, dzięki któremu nabywana jest wiedza teoretyczna i ćwiczone są umiejętności praktyczne wykorzystywane przez psychoterapeutę
- Odbycie własnej psychoterapii treningowej lub uczestniczenie w treningach psychoterapeutycznych
- Prowadzenie psychoterapii pod superwizją doświadczonego psychoterapeuty
Najpopularniejsze formy psychoterapii:
- Terapia Systemowa – tu praca wymagana jest od całej rodziny, tzw. „systemu”. W psychopatologii jednostka traktowana jest jako element różnych systemów: rodziny, kręgu towarzyskiego, zawodowego, grupy koleżeńskiej – w obrębie których stanowi część podsystemu. Terapia w tym podejściu, ma charakter dyrektywny – stosowane są nakazy, zakazy, rady, przepisy. Jest krótkoterminowa, zorientowana na rozwiązanie aktualnie zgłaszanego przez rodzinę problemu. Jej celem jest zmiana systemu a nie zmiana człowieka określanego mianem „zaburzonego”.
- Psychoanaliza – polega na wydobywaniu na jaw przeniesień istniejących w stosunku do ludzi z otoczenia i analityka, ujawniających się dzięki rozwijającej się regresji. Każdy człowiek w każdym momencie czyni wiele przeniesień. To oznacza, że stale myli emocjonalne osoby z teraźniejszości z pewnymi osobami z przeszłości. Na przykład dawną złość lub uczucie zależności przenosi z matki na żonę, następnie na koleżankę, na córkę, znajomą i tak dalej. Dopiero po uświadomieniu sobie tego przez pacjenta, ma on szansę zmienić swoje myślenie.
- Terapia poznawczo-behawioralna – jest jedną z najpopularniejszych form psychoterapii. Ma swoje źródła w koncepcjach związanych z teorią warunkowania i uczenia się. Psychoterapeuta stara się zmienić błędne sposoby myślenia pacjenta, udowodnić, iż są niewłaściwe. Specjalista uczy nowych form radzenia sobie z emocjami, „przeprogramowuje” pacjenta tak, by ten lepiej funkcjonował i co za tym idzie – czuł się lepiej. Terapia ta koncentruje się na obserwowalnym zachowaniu i rozważa je w kategoriach mechanizmu bodziec-reakcja. Zachowanie złe, niedostosowane, ma charakter nawyku, który ukształtował się w procesie uczenia się. Przez wyrobienie „innego, zdrowszego nawyku”, można sprawić, iż nieakceptowane zachowanie ulegnie zmianie. Błędne myślenie i nieprawidłowe zachowania mogą zostać wygaszone, a w ich miejsce pojawią się te, które są bardziej sprzyjające pacjentowi.
- Terapia Gestalt – tu zachęca się pacjenta do jawnego, bezpośredniego wyrażania oporu. Zaprasza się go do wypowiadania zdań dobrze oddających Jego doświadczenia życiowe, np. „Nie pozwolę Ci ranić mnie”. Te podsunięte pacjentowi sformułowania mogą pomóc w pełni zidentyfikować się z doświadczanym w przeszłości napięciem mięśniowym i doprowadzić do jego ekspresji na zewnątrz. Praca w terapii Gestalt nasila napięcie, doprowadza do jego rozwoju, żeby bardziej widoczne stało się, jaką pełni ono rolę w funkcjonowaniu pacjenta.
- Psychodrama – tu ważna jest grupa. Proces całej grupy rozwija się w sposób improwizacyjny i niepowtarzalny. Ważnym elementem jest dyskusja nad tym co się wydarzyło na scenie i jakie towarzyszyły temu uczucia. Dzięki temu problem zostaje przepracowany. W terapii tej, uważa się, że między ludźmi działają zjawiska „przyciągania”, „odpychania” i „obojętności”. Osobowość zaś kształtuje się przez podejmowanie różnych ról społecznych. Na ogół jest to forma psychoterapii grupowej, ale może także być stosowana w indywidualnych przypadkach, jako monodrama.
- Terapia humanistyczno-egzystencjalna – w tym nurcie zaburzenia traktowane są jako deficyt rozwoju osobowości, spowodowany niezaspokojeniem ważnych psychicznych potrzeb (miłości, akceptacji, autonomii itd.). Celem psychoterapii jest stworzenie warunków do przeżycia korektywnych doświadczeń emocjonalnych. Ważne jest także pobudzenie pacjenta do refleksji nad wartościami i wyborami życiowymi.
- Psychoterapia dynamiczna – celem jest zrozumienie nieznanych aspektów siebie, z możliwością ich zmiany w procesie psychoterapii. Podstawą jest zrozumienie emocji, które jest kluczowe do wprowadzenia pozytywnych zmian. Ważne jest także omawianie doświadczeń z przeszłości, przepracowanie ich i uporanie się z nimi.
mgr Natalia Więcek
tel.: +48 505 129 299
Bibliografia: „Psychoterapia. Teoria. Podręcznik akademicki” redakcja naukowa Lidia Grzesiuk ; wyd. Eneteia
